The Art of Reviews

[An An]

NGHỆ THUẬT PHẢN HỒI

The Art of Reviews

By Kal Kally

Original

~*~

LỜI MỞ ĐẦU

Phản hồi là những phản ứng, suy nghĩ, tình cảm, nhận xét của một người đối với người khác trên nhiều phương diện khác nhau như văn học, khoa học kỹ thuật, kinh tế, công việc…

Phản hồi rất quan trọng trong cuộc sống, bởi chúng đem lại cho mỗi người một góc nhìn khác về các hoạt động và kết quả công việc của mình. Phản hồi giúp chúng ta nhìn nhận được những thiếu sót của bản thân, những tiến bộ mà mình đã đạt được, từ đó hoạt động tốt hơn nhờ phát huy điểm tốt và cải thiện những điểm chưa được của mình.

Chúng ta thường gặp phản hồi trong các dạng nghệ thuật hoặc khoa học kỹ thuật: Nhận xét cho một bộ phim, một tiểu thuyết, một bức tranh, phê bình cho một tiểu thuyết, đóng góp ý kiến cho một dự án nghiên cứu… Tuy nhiên phản hồi không chỉ bó hẹp trong phạm vi nghệ thuật và học thuật mà còn trải rộng trong mọi mặt của cuộc sống, từ những điều đơn giản nhất như khen một bộ quần áo đẹp cho tới phản hồi trong công việc giữa cấp trên và cấp dưới hay giữa bạn đồng nghiệp với nhau.

Phạm vi của loạt bài viết này chỉ đề cập tới phản hồi trong văn học.

Đối với văn học, phản hồi có một vai trò quan trọng. Đó chính là một phần không thể thiếu trong mối quan hệ giữa người đọc và người sáng tác. Một tác phẩm thể hiện những ước mơ, tư tưởng của một người, nhưng nó chỉ thực sự trở thành nghệ thuật khi nó được chia sẻ với nhiều người. Khi một tác phẩm được chia sẻ, mối quan hệ giữa người sáng tác và người đọc được hình thành, và đó là một mối quan hệ hai chiều không phụ thuộc chỉ vào một bên nào.

Hầu hết người viết đều mong muốn nhận được phản hồi cho những gì mình viết. Có phản hồi có nghĩa là có người đọc. Phản hồi tích cực về một tác phẩm là minh chứng rằng tác phẩm có người yêu thích. Đó là phần thưởng tốt nhất cho những người viết phi lợi nhuận, và là món quà dễ chịu cho những người viết để xuất bản.

Có thể có những người viết chỉ để cho vui, và những gì viết ra không bao giờ lọt ra ngoài ngăn tủ, nhưng không ai mất công dồn hết tâm huyết vào viết nếu không hy vọng thành quả của mình sẽ được đọc và tán thưởng. Nếu bạn yêu thích một tác phẩm, đừng ngần ngại khi nói lên điều đó, lời phản hồi của bạn là sự khích lệ cho người viết, và góp phần giúp bạn có được những tác phẩm tương tự trong tương lai để đọc. Nếu bạn nghĩ rằng tác phẩm còn thiếu sót, những nhận xét mang tính xây dựng của bạn sẽ giúp người viết tiến bộ hơn.

Nếu bạn là người viết, đừng nghĩ rằng lời phản hồi của người đọc là điều hiển nhiên. Nếu mối quan hệ giữa người đọc và người viết là một chiều thì nó rất dễ biến mất. Khi bạn nhận được một lời phản hồi tích cực dù ngắn hay dài cũng hãy bỏ một chút thời gian để gửi lại lời cảm ơn cho người đọc. Nếu bạn giữ được mối quan hệ tốt với người đọc, bạn sẽ nhận được nhiều phản hồi hơn trong tương lai. Những lời phản hồi bạn nhận được không phải lúc nào cũng tốt, đôi lúc bạn sẽ nhận được những lời phê bình, trong đó người đọc phân tích từng nhược điểm của tác phẩm. Phản ứng đầu tiên của con người khi bị chỉ trích là khó chịu, tuy nhiên đừng đốp chát lại người đọc. Hãy đối diện với nó với một thái độ chuyên nghiệp để tiếp thu những điểm mình thấy là đúng và giữ vững lập trường trước những điểm mình thấy là sai.

Mối quan hệ giữa người đọc và người viết có thể đem lại những hiệu quả tốt, nhưng cũng có thể gây ra kết quả xấu. Một lời nhận xét tiêu cực thiếu thông tin và có thái độ công kích không khiến người viết cải thiện được nhược điểm của mình mà có thể khiến người viết mất tự tin vào bản thân hoặc không còn muốn viết. Thái độ thiếu thiện chí của người viết khi nhận được lời phê bình nghiêm túc có thể khiến người đọc cảm thấy ý tốt của họ không được coi trọng và không còn muốn góp ý thẳng thắn với người viết.

Loạt bài viết này hy vọng sẽ cung cấp được cho bạn thông tin về một số dạng phản hồi, và các cách để viết, cũng như nhận phản hồi.

Mục lục

~ Lời mở đầu

#1: Phản hồi dạng đối thoại
#2: Phản hồi dạng bình luận
#3: Phản hồi phê bình có tính xây dựng (1) – Ý nghĩa
#4: Phản hồi phê bình có tính xây dựng (2) – Đối diện với phản hồi
#5: Phản hồi phê bình có tính xây dựng (3) – Phương pháp viết phản hồi
#6: Phản hồi phê bình có tính xây dựng (4) – Kỹ thuật viết phản hồi
#7: Phản hồi dạng chỉ trích (1) – Giới thiệu
#8: Phản hồi dạng chỉ trích (2) – Đối diện với phản hồi
#9: Phản hồi dạng chỉ trích (3) – Cuộc chiến đả kích và cách trở thành người thắng cuộc

Review mẫu #1: Phản hồi phê bình mang tính xây dựng
Fic: The Sun of the Moon của inkcyan
Người phản hồi: Yomi
Review mẫu #2 (5): Phản hồi phê bình mang tính xây dựng
Fic: A Child of Ice, A Child of Fire của Horcrexhexer
Người phản hồi: Kal Kally
Review mẫu #3: Phản hồi bình luận
Fic: No other way to go của Rei Hino
Người phản hồi: Kea, Zenzen
Review mẫu #4: Phản hồi bình luận
Fic: Thế giới không màu của Kaito
Người phản hồi: Zenzen
Review mẫu #5 (2): Phản hồi phê bình mang tính xây dựng
Fic: Rainbow của Kal Kally
Người phản hồi: Rage Point

~ Lời kết

[An An]

NGHỆ THUẬT PHẢN HỒI
The Art of Reviews
By Kal Kally
Original

~*~

#1  ~ Phản hồi dạng đối thoại

Một phản hồi dạng đối thoại là một hoặc nhiều ý kiến không sâu của người đọc về một tác phẩm hoặc một tác giả, hoạt động như một kênh thông tin giữa người đọc với người viết. Trong một phản hồi dạng đối thoại, người đọc muốn người viết ‘biết’ ý kiến của mình.

Khó có thể liệt kê hết những thể loại phản hồi dạng đối thoại, bởi điều một người đọc muốn nói với người viết có thể rất đa dạng. Một phản hồi dạng đối thoại có thể thể hiện:

• Cảm ơn người viết.
  
• Khen ngợi người viết một cách chung chung
  
• Nói lên chung chung điều mình thích ở tác phẩm.
  
• Yêu cầu người viết tiếp tục viết
  
• Mong muốn người viết nhanh chóng cập nhật
  
• Nêu ý kiến và mong muốn xoay quanh một hành động, sự kiện, nhân vật nào đó trong tác phẩm.
  

Nguyên tắc

Không có khái niệm một lời phản hồi dạng đối thoại tốt là như thế nào, bởi phản hồi dạng đối thoại thường đơn giản. Các nguyên tắc của một phản hồi dạng đối thoại cũng không quá phức tạp.

Đừng vì sự đơn giản mà không viết

Một phản hồi dạng đối thoại có thể đơn giản, nhưng chỉ một vài dòng đơn giản ấy có thể đem đến niềm vui cả ngày cho người viết. Chỉ vài dòng cảm ơn cũng có thể giúp người viết cảm nhận được những nỗ lực của mình không phải là vô ích. Chỉ một vài lời mong muốn tác phẩm nhanh chóng được cập nhật là đủ để trở thành động lực cho người viết.

Hãy chú ý tới ngôn từ và cách thể hiện

Một cuộc đối thoại không thể diễn ra suôn sẻ nếu tồn tại sự hiểu nhầm hoặc các bên tỏ ra thiếu thiện chí. Phản hồi dạng đối thoại cũng như vậy. Để viết một phản hồi dạng đối thoại, bạn cần có một thái độ đúng mực. Một khi bạn không giữ được nguyên tắc này và chê bai, chỉ trích người viết, phản hồi của bạn không còn là dạng đối thoại nữa mà chuyển sang dạng đả kích.

Đừng lạc đề

Một phản hồi dạng đối thoại có thể nói về bất cứ điều gì miễn là điều được nói tới có liên quan tới tác phẩm hoặc cách viết của tác giả. Một khi phản hồi không liên quan tới tác phẩm hoặc cách viết của tác giả thì nó không còn là phản hồi nữa.

Hãy để ý tới môi trường xung quanh

Tuy phản hồi dạng đối thoại là một cách tương tác tốt giữa người đọc và người viết nhưng không phải lúc nào bạn cũng nên sử dụng nó. Trong một số cộng đồng viết, phản hồi dạng đối thoại có thể bị xem là phản hồi không có chất lượng, hoặc bị xem là câu bài. Viết một phản hồi dạng đối thoại có thể bị xem là vi phạm quy định. Khi viết phản hồi, bạn cần để ý tới những quy định tại nơi mà bạn viết phản hồi để tránh gây khó chịu không cần thiết cho người khác.

Đừng chê bai không có cơ sở

Nhiều người nghĩ rằng đã là người đọc thì có thể chê bai bất cứ điều gì vì tác phẩm mà không cần phải chỉ rõ tại sao họ lại chê, bởi đó là “quan điểm cá nhân” hay “cảm nhận cá nhân.”

Điều đó không sai. Bạn được quyền nhận xét không? Dĩ nhiên. Ai chẳng có quyền nhận xét về bất cứ điều gì. Nhưng có nên hay không thì phải suy xét lại.

Một lời chê bai có cơ sở gần với phản hồi dạng phê bình. Nó giúp ích cho người viết, và được coi là phản hồi có chất lượng. Một lời chê bai không có cơ sở sẽ khiến người viết phải phân vân: “Anh ta không thích gì ở tác phẩm của mình? Mình viết gượng gạo ở điểm nào? Tình tiết của mình không tốt ở chỗ nào? Liệu mình đổi lại như thế này thì anh ta có thích hơn không?..." Những thắc mắc đó không đem lại lợi ích gì cho người viết mà chỉ làm người viết bị rối và mất phương hướng.

Tại sao một bình luận viên lại nêu lên những ý kiến bất lợi cho một cầu thủ trong trận đấu? Bởi công việc của anh ta là phải phân tích, đem những kiến thức nghiệp vụ của mình để thuyết minh cho những người xem có thể không hiểu bằng mình.

Tại sao một giáo viên lại chê trách học sinh? Bởi giáo viên muốn học sinh biết mình sai ở đâu để cải thiện.

Tại sao một người đọc lại khen người viết? Bởi họ muốn thể hiện sự cảm ơn người viết đã đem lại cho họ một tác phẩm họ thích, hoặc bởi họ muốn người viết cảm nhận được sự yêu thích tác phẩm của mình.

Tại sao một người đọc lại gửi phản hồi dạng phê bình cho người viết? Bởi anh ta mong muốn người viết có thể phát triển cách viết.

Còn bạn, khi chê bai mà không đưa ra được cơ sở, không lý giải được lý do, mục đích của bạn là gì? Muốn người viết biết rằng tác phẩm của họ không được yêu thích? Muốn những người đọc khác quay lưng lại tác phẩm hay chỉ đơn giản là vì muốn thể hiện bản thân nên không cần quan tâm người nhận sẽ nghĩ gì?